In Haïti is slechts één munteenheid. Dat is de Haïtiaanse Gourde (HTG). 1 Amerikaanse Dollar (USD) is vandaag 40 Haïtiaanse Gourdes waard. Die koers blijft de laatste maanden redelijk stabiel.
In de praktijk blijkt Haïti drie munteenheden te hanteren: de Haïtiaanse Gourde, de Haïtiaanse Dollar en de Amerikaanse Dollar.
De man op de straat telt in Haïtiaanse Dollar. 1 Haïtiaanse Dollar staat gelijk met 5 Haïtiaanse Gourde. Je betaalt de tomaten en bananen die je koopt op straat in Haïtiaanse Dollar.
In een sjiek restaurant en in de meeste hotels zijn alle prijzen aangegeven in USD. Je kan er ook maar best betalen in USD, want ze rekenen 42 HTG voor 1 USD als je in Gourdes wil betalen. Ook als je onderhandelt over goederen zoals een auto of de huur van een woning, zijn de bedragen in USD.
In een supermarkt kan het alle kanten uit gaan. In de Megamarkt, een grote winkel waar we soms op zaterdag gaan inkopen doen (als we een auto hebben kunnen scoren), moet je in USD betalen. In de Giant, de sjiekste supermarkt van Pétionville die drie maanden na de aardbeving is opengegaan, betaal je in HTG, de gewone Haïtiaanse Gourde dus. Maar in de Olympic Market, hier om de hoek, staan alle prijzen aangegeven in Haïtiaanse Dollars. Ook het kasticket: Haïtiaanse Dollars.
Je moet de samenleving al heel goed kunnen doorgronden om te weten te komen in welke munt je wordt verondersteld te rekenen.
Maar het strafste van al is: DE HAITIAANSE DOLLAR BESTAAT NIET!
Om het met een concreet voorbeeld uit te leggen. Ik ga winkelen in de Olympic Market, ik krijg aan de kassa een kasticket waar op staat: à payer: 144 Dollars. Dat zijn dus geen Amerikaanse Dollars, maar de Haïtiaanse Dollars die dus niet bestaan. Dus zeg ik tegen die mevrouw aan de kassa. "Dat is nu jammer zie, maar ik heb vandaag mijn Haïtiaanse Dollars niet bij me". Dan kijkt die mevrouw naar mij alsof ze het in Keulen hoort donderen. "Nee mijnheer, die bestaan niet." Ik zeg: "ja maar ik zie het wel zo staan op het kasticket!". Zij weer: "ja mijnheer maar u moet dat omrekenen naar de gourde, dus u moet maal vijf doen". Ik: "ik kan niet rekenen, doet u het mij eens voor". Zij (vraagt aan een collega): "hei Joe, heb je een rekenmachine voor mij?"
Zo gaat dat dus constant. Wij betalen de poetsvrouw 375 gourdes per keer, maar voor haar zijn die 375 gourdes die daar voor haar klaar liggen 75 Dollar. Als ik tegen mijn collega Beethoven zeg dat ik 15 bananen heb kunnen kopen voor 125 gourdes, dan zegt hij tegen mij: "hoeveel is dat ook alweer in Dollar?"
De Haïtianen rekenen dus in een munt die volledig fictief is. En ze maken er ook misbruik van. Zo lieten wij een mecanicien komen kijken naar een auto die te koop stond. Langs de telefoon was een tarief afgesproken van 100 Dollar. Omdat de Haïtiaan denkt in Haïtiaanse Dollar gaan we er dus van uit dat we die man 500 gourdes gaan betalen. Komt die man de controle van de auto doen, en zegt hij achteraf dat hij niet tevreden is met 500 gourdes. "Ik had het wel over 100 USD hé", protesteert hij. Die verwarring is echt vervelend. Als buitenstaander moet je voortdurend alert zijn als iemand spreekt over Dollar. "Is het nu den Amerikaanse of is het den Haïtiaanse?"
Het is en blijft een spel voor deze mensen die onderhandelen als tweede natuur hebben en graag veel tijd uit trekken om over de prijs van een banaan te negocieren.
Vandaar dus Jwet pou Kob: een Spel van Geld.
