Haiti is officieel een tweetalig land: het Kreools en het Frans zijn -op papier tenminste- evenwaardig. Op school worden de lessen in het Frans gegeven, maar thuis spreekt iedereen Kreools. Mensen die nooit naar school zijn geweest of kinderen die niet naar school gaan, en dat zijn er nogal wat, spreken dus enkel Kreools.
Dat leidt tot nogal wat vreemde situaties.
Het Frans is de taal van de elite geworden. Als presidentskandidaten tijdens de verkiezingscampagnes het volk toespreken, doen ze dat in vlekkeloos Kreools. Eenmaal verkozen, veranderen alle politici hun taal. Van dan af spreken ze vlekkeloos Frans.
Lies, mijn collega die werkt voor de mensenrechtenorganisatie RNDDH, was onlangs getuige bij een assisenzaak. De beschuldigde, die enkel Kreools spreekt en geen woord Frans verstaat, werd volledig berecht in het Frans. De beschuldigde kon geen vertaler betalen. Mensenrechten, hallo?
Joe, de Haitiaanse man van Lies, was drie maanden geleden op zoek naar een huis om te huren. Hij had een interessant pand gezien en belde naar het nummer dat op de 'te huur' affiche stond. Hij startte het gesprek langs de telefoon in het Kreools, en de verhuurder wist hem al meteen te vertellen dat het huis niet voor hem in aanmerking zou komen. Twee dagen later belde Joe opnieuw met diezelfde mijnheer, maar dit keer begon hij beleefd in schoon Frans te spreken. Plotseling ontstond er een dialoog, ja het huis was nog te huur, was meteen beschikbaar, etc.
Ja, je kan dus spreken van een soort van taalracisme. Maar hallo, was (is) dat in ons Belgenlandje ook niet het geval?
Het doet me overigens denken aan de indigena's in Peru. Dat is een geïsoleerde maar grote groep Peruanen die enkel het Quetcha spreken. Voornamelijk boeren. Nu geloof ik niet dat het Quechua een officiëel erkende taal is in Peru. Die mensen moeten vechten voor het behoud van hun taal en hun cultuur. Ook daar worden mensenrechten niet gerespecteerd.
En in het voorlees kinderboekje (in het Kreools) dat ik nu aan het lezen ben worden de mensenrechten al evenmin gerespecteerd. Tinik, nauwelijks twaalf jaar, moet gaan werken van zijn moeder en krijgt zweepslagen in het huis van rijke Haïtianen waar hij als een slaafje aan de afwas staat. Zou kinderboekenuitgeverij Clavis dit soort onderwerpen niet anders brengen voor kinderen vanaf vier jaar?
PS: al goed dat er tekeningen bij staan, anders zou ik de plot niet eens begrijpen...
